meertens.knaw.nl - MGW
MGW
De oude Nederlandse maten en gewichten
(E?)(L?) http://www.meertens.knaw.nl/
Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van Nederlandse taal en cultuur. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven.
(E?)(L?) http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/collecties/databanken
Deze databanken van het Meertens Instituut bieden een uniek perspectief op de Nederlandse taal en cultuur en dienen als uitgangspunt voor het onderzoek.
(E?)(L?) http://www.meertens.knaw.nl/mgw/
Deze databank is gebaseerd op het boek "De oude Nederlandse maten en gewichten" van J.M. Verhoeff uit 1982 en bevat historische metrologische gegevens van vóór 1820. Het is de webversie van een databank die is samengesteld door Ritzo Holtman, redacteur van het door de Gewichten en Maten Verzamelaars Vereniging uitgegeven tijdschrift Meten & Wegen.
Aldus Verhoeff die met De oude Nederlandse maten en gewichten heeft geprobeerd te voorzien in de behoefte aan een naslagwerk op het gebied van de historische metrologie. Hiervoor heeft hij gebruik gemaakt van gegevens die zijn verzameld op de afdeling "Naamkunde en Nederzettingsgeschiedenis" van het P.J. Meertens-Instituut. Het gaat om gegevens uit het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw; toen pas werd begonnen met het systematisch verzamelen van gegevens uit vrijwel het gehele land. In die tijd waren het veranderlijke gegevens en men moet ze daarom ook interpreteren als 'momentopnamen'.
Naast een geografisch overzicht bevat het boek een woordenlijst met algemene informatie over de maten en gewichten en enige moderne metrologische informatie. Hieruit blijkt dat het 'Nederlandsch Metriek Stelsel' een verzameling Nederlandse benamingen was voor de in 1820 bij wet ingevoerde metrieke maten en gewichten. Deze Nederlandse benamingen werden in 1870 vervangen door de internationale metrieke terminologie. De gegevens in deze databank dateren dus van voor deze ontwikkelingen.
Literatuur | colofon | disclaimer
beginletter plaats: A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | W | Y | Z
provincie: Groningen | Friesland | Drente | Overijssel | Gelderland | Utrecht | Noord-Holland | Zuid-Holland | Zeeland | Noord-Brabant | Limburg | Flevoland | onbekend
type: botergewicht | botermaat | droge waar | garenmaat | gewicht | graanmaat | inhoudsmaat | lengtemaat | natte waar | oliemaat | ruimtemaat | turfmaat | veenmaat | vlaktemaat | zoutmaat
(E?)(L?) http://www.meertens.knaw.nl/mgw/
- botergewicht: (Delftse) boterton | achtste | buitelaartje | kinnetje | kop | maat | pond | pot | stoop | ton | vat | verrel / kinnetje | vierde / vierendeel | vierendeel | zestiende |
- botermaat: kop | vierendeel |
- droge waar: (Dordrechtse) ton | (grote) zak | (kraan) ton | (mul) ton | (opgehoopte) schepel | (Vlaamse) zak | achel | achtste korf | bak | balie | bekken | bos | bus | cement ton | Dordrechtse ton | gang | grove ton | halve ton | hoed | houtskool ton | ijzervarken | kalk kuip | kalk ton | kan | kan of maatje | Keulse ton | kinnetje | kinnetjes mand | koehooi | kop | korfje | kroes | kruis | kuip | last | loop | lopen | maat | mand | mandje | mengel | merretje | metje | mouwer | mud | mud / mouwer | mudde | pint | potje | schepel | schip pond | sester | slijke ton | Spaanse ton | spint | steekan | steenkool schepel | tobbe | ton | ton / (mud) | ton / vat | tras ton | vaatje | vadem | vat | vierde vat | vierdevat | vierendeel (- korf) | waag | waag / gang | wage | zak | zak / ton |
- garenmaat: haspel |
- gewicht: (Amsterdams) pond | (handels) pond | (Keuls) pond | (Troois) pond | aas | Amsterdams pond | Brabants pond | bundel | engels of sterling | Groninger scheepsvracht | karaat | last | lood | Luiks pond | mark | medicinaal pond | ons | pond | pond gewoon | spek pond | steen | Troois pond | vierde wichtje | wichtje |
- graanmaat: (Bosch) mud | (grote) zak | (kleine) zak | (koorn) lepel | (Wijks) mud | (Zeeuwse) zak | achel | achel / schepel | achel /schepel | achtendeel | Amsterdams groothandels schepel | botjesmaat | Friese (half) maat | Friese half kop maat | Friese kop maat | Friese maat | Friese oortjes maat | grote zak | half lopen | half stedemaat | half vandel | half vierendeel | halfje | halster | halve zak | haver achel | haver hoed | haver mouder | haver mud | haver viertel | haver viertel watermaat | haver viertel zoldermaat | hoed | hoet | kan | kannemaat | kop | kop (maatje) | koren hoed | koren lopen | korenvat | kwartier | last | lepsen | loop (lopen) | loopjen | lopen | lopine | maat | maatje | maatjes | malder | malder / mouwer | mengel | meuke | mouder | mouwer | mud | mud / malder / zak | oortjesmaat | pint | pot | schepel | schepel / achel | schepel / vat | sester | smal zak | somer | spint | spint / vierdevat | stedemaat | stoop | taak / takel | ton | tweemaat / loopje / lepsen / spint | uper | vandel | vat | vat ? | vierdevat | vierendeel | viermaat | viertel | viertel watermaat | viertel zoldermaat | zak | zak / mouwer | zak / vat | zak / vat / viertel | zak / viertel | zak of viertel | zeven | zwijns |
- inhoudsmaat: halve ton |
- lengtemaat: (Aakse) el | (Amsterdamse) scheeps voet | (Brabantse) el | (dijk) roede | (Friese of Deventer) hout voet | (Gentse) roede | (Gooise) roede | (Groninger) voet | (hout) voet | (kleine) roede | (konings) roede | (land) roede | (land) voet | (Muidendijkse) roede | (Rijnlandse) roede | (Sallandse) roede | (stads) voet | acker | Amsterdamse duim | Amsterdamse hout voet | Amsterdamse roede | Amsterdamse scheeps voet | Amsterdamse voet | bisschops roede | Blooise roede | Brabantse el | Brugse el | dagwerk | dijk roede | dijkvoet | duim | duimstok | el | fisseel of talhout | Friese (hout) voet | grote el | halfdoeks el | hout voet | houtvoet | kleine el | konings roede | konings voet | kwartier | land roede | land voet | lijn | peilstok | punt | Putse roede | Rijnlandse roede | Rijnlandse voet | roede | schacht | Schouwse roede | St. Huberts voet | St. Lamberts voet | stads roede | taille | talie | timmermans voet | toren maat | tred | turf roede | vadem | veen roede | veen stok | voet |
- natte waar: (Archangelse) ton | (Mentzer) steekan | (pot) kan | 2 pint | aam | anker | bakje | beduit | beugel | bier kan | bier mengel | bier ton | biertje | bol | bottel | buete | emmer | flap kan | fles | Friese kan | fuite | gang | half kroes en half oord | half vat | halfje | halfmengel | halfstuiverskantje / oortjesmaat / vierduitensmaat | halfvandeltje | halfvat | honing ton | kan | kan / (quart) | kan / ommekan | kinnetje | kit / steekan | kop | kroes | kroes (pullemaat) | kroes melk | kwaat (= kwart) | kwartje | maat | maatje | maatje / potje | mede ton | mengel | mengel / (pint) | mengel / fles | mengel / kruik | mingel | mutsje | okshoofd | ommekan | oord | oord melk | oord wijn | oort | oxhoofd | paartje | pint | pintje | pot | potje | rinkelmandje | roede | schreef | sester | sleepje | steekan | stoop | stuiverskantje | stuk | taak | take | ton | urna | vaam | vaan | vandeltje / oord / dikkop | vandeltje / vaandeltje (= vierendeel) | vat | vat / voeder | vierendeel | vierendel / kinnetje | viertel | wijn kan | zeem ton |
- oliemaat: (Amsterdams) mengel | aam | fles | gemeten pond | halve kan | kan | kroes en anderhalf maatje | kwartton | mengel | ons | pint | pint / pond | pond | pond / pint | pot | sester | smalton | steekan | stoop | vat | viertel |
- ruimtemaat: bos | brandhout vadem | gelach | gelacht (gelachter) | honderd | koord | kubieke Amsterdamse duim | kubieke Amsterdamse voet | kubieke Rijnlandse duim | kubieke Rijnlandse voet | kubieke Utrechtse voet | kubieke voet | riemduim | roede | vaam | vadem | vierkante Rijnlandse voet | vim | voer | voet | worp |
- turfmaat: (Hollandse / Leidse) ton | (Leidse) ton | bouwersturven | Hollandse turven | kar | korf | last | last korte of lange turf | mand korte of lange turf | pot | schuit / schip turf | ton | turf ton | turfkorf | voer | zak |
- veenmaat: (Groninger) voet | duim | roede | turf roede | veen roede | voet |
- vlaktemaat: (groot of Hollands) morgen | (klein) morgen | (schat) deimt | (wiet) gras | acker | akker | bunder | bunder / lopenzaad / mud zaad / vat zaad / zille | dag mad | dag mat | dagmad | dagwand | dagwant | dagwerk | dagwerk / dag mat | dammat | deimat | deimat / gras | deimt | deimt / (gras?) | deimt / mad | eins | gaarde | gaarde / voeder | gars | geers | gemet | gras | gras / deimt | gres | groot honderd | haid | heren deimt | hoeve | Hollands morgen | hond | hoofd | hooimade | juk | juk / gras | klein honderd | klein lopens | klein lopense | klein morgen | koegang | koeven | lands spint | lijn / hond | lopen zaad | lopens | lopens / hond | lopense | lopenstal | maat | mad | mad / mud | malder | mat | morgen | morgen / pond | morgen / veertel zaad | mud | mud (gezaaid) | mud / molder | mud gezaaid | penning / jeerde / vierkante konings roede | penning / vierkante koningsroede | pond / pondemaat | pondemaat | pondemaat / gras | riemtale | roede | roeden | schaft | schepel | schepel gezaaid | snees | spint | tred | veestal | vierendeel zaad | vierkante (12 voets) roede | vierkante (20 voets) roede | vierkante (Bossche) roede | vierkante (kleine) roede | vierkante (Rijnlandse) roede | vierkante 12 voets roede | vierkante Brabantse roede | vierkante grote roede | vierkante kleine roede | vierkante reode | vierkante Rijnlandse roede | vierkante roede | vierkante roeden | vierkante tred | vierkante turf roede | viertel | voeder | voerling | voet | vrom / koegras |
- zoutmaat: achel | achel / schepel | half maatje | halve zak | Hollands zout achel | honderd | kruis schepel | kwartier | loop | lopen | maat | maatje | mud | schepel | schepel / achel | spint | ton | ton / zak | vat | wege | zak | zeve |
Erstellt: 2015-09